Genetyka wkracza coraz śmielej do diagnostyki medycznej. Zmiany zachodzące pod jej wpływem w różnych dziedzinach życia znajdują także odzwierciedlenie w sporcie. Wielu naukowców zajmujących się problematyką treningu sportowego, w genetyce widzi największe szanse na podniesienie możliwości ludzkiego organizmu.

Przy obecnym postępie medycyny, prace nad wykorzystaniem genetyki w sporcie są zasadne i mogą być korzystne zarówno dla zawodników jak i klubów sportowych.

Wyszukiwanie talentów sportowych oparte jest głównie na intuicji oraz szczęściu. Informacje wynikające z badań genetycznych mogą być pomocne w tym poszukiwaniu. Oczywiście wnioski płynące z tych badań nie powinny jednoznacznie decydować o kwalifikacji czy dyskwalifikacji do sportu, bo na wyniki sportowe ma wpływ wiele innych czynników, w tym środowisko, nałogi itp. Poza tym predyspozycje genetyczne nie przesadzają bezwzględnie o naszej przyszłości. Dochodzić może bowiem do pewnych modyfikacji genetycznych i zaprogramowany w naszym DNA kod, organizm nie zawsze odczyta w oczekiwany przez nas sposób. Życie pokazuje, że jeżeli trzymalibyśmy się ściśle wyników badań genetycznych to nigdy nie doszłoby do odkrycia takiego „fuori classe” jak Lionel Messi. Naukowe metody nigdy nie będą w stanie przewidzieć, czy z młodego zawodnika cierpiącego jak Messi na niedobór hormonu wzrostu, może wyrosnąć prawdziwy geniusz piłkarski.

A zatem czy genetyka zastąpi dotychczasowe metody poszukiwania talentów sportowych ? Zdecydowanie nie, ale pomoże w tych działaniach.

Część I – Wprowadzenie,
czyli jak genetyka może wpływać na kształtowanie sportowca.

Sport zawodowy wymusza sięganie do granic ludzkich możliwości zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Cechy takie jak: szybkość, siła, efektywna produkcja energii w mięśniach podczas ekstremalnego wysiłku czy też ich odporność na uszkodzenia od dawna nie są już tylko pożądanymi cechami, ale coraz częściej są cechami absolutnie wymaganymi. Bez nich osiągnięcie sukcesu w zawodowym sporcie nie jest możliwe. W czasach, gdy na sukces zawodnika pracuje nie tylko on sam, ale cały sztab ludzi, którzy wspomagając go wykorzystują najnowsze zdobycze nauki i techniki, nie ma miejsca na przypadek.

Presja selekcyjna pojawia się na coraz to wcześniejszych etapach rozwoju zawodnika. Ocena jego zdolności oparta jest głównie o testy motoryczne. Szansa na odkrycie zawodnika z potencjałem do bycia elitarnym sportowcem, prawdziwym mistrzem, jest tym większa, im więcej osób w młodym wieku można poddać selekcji. Model ten jednak nie jest do końca skuteczny, a jednocześnie bardzo kosztowny i trudny organizacyjnie. Co więcej, jest też procesem długotrwałym. Powodem tego jest fakt, że u bardzo młodych ludzi, cechy fizyczne nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Skutkiem jest mała powtarzalność wyników testów oceniających fizyczną stronę przyszłego zawodnika. Czy istnieje zatem sposób, by dowiedzieć się do jakiego typu wysiłku fizycznego predysponowany jest młody człowiek, zanim rozwinie w pełni cechy fizyczne, które można ocenić? Czy możliwe jest dobranie najbardziej optymalnej dyscypliny sportowej i zindywidualizowanive treningów już na samym początku jego kariery? Naukowcy na całym świecie starają się odpowiedzieć na te pytania, badając wybrane geny człowieka. Jest to możliwe, dzięki zakończonemu sukcesem projektowi poznania ludzkiego genomu (wszystkich genów i obszarów niekodujących DNA w ludzkim organizmie) ‘Human Genome Project’, który na początku XXI wieku zmienił na zawsze oblicza genetyki, biologii i medycyny.

Każda, spośród ok. 100 bilionów komórek człowieka, skrywa w swoim wnętrzu pełną informację genetyczną. Każda komórka ma taki sam zestaw genów, bez względu na funkcję jaką pełni w organizmie. Geny te, wraz z czynnikami środowiskowymi warunkują wszystkie fizyczne cechy ludzkie. Jeżeli każdy człowiek posiada ten sam zestaw genów, to skąd biorą się różnice wśród ludzi? Czy dwoje dzieci wychowujących się w tych samych warunkach środowiskowych powinno wygladać dokładnie tak samo? Czy powinno mieć te same predyspozycje? Czy powinny rozwijać się tak samo? Różnice między ludźmi nie wynikają z różnic w liczbie genów, czy rodzaju tych genów – te, wszyscy mamy takie same. Wynikają one z drobnych różnic w ich budowie, tzw. polimorfizmów, które powodują, że możemy rozróżniać warianty tego samego genu, a w konsekwencji mówić o genotypie danego człowieka. Genotyp nie jest więc niczym innym, jak indywidualnym opisem wariantów genów danego człowieka (zazwyczaj zawężonym do jednego/kilku polimorfizmów w kilku/kilkunastu genach). Co jest zatem konsekwencją występowania różnych wariantów tych samych genów? Są nią predyspozycje do wykształcania określonych cech fizycznych. Dlatego też, określenie genotypu człowieka w odniesieniu do genów odgrywających kluczową rolę w rozwoju cech istotnych w różnych typach wysiłku fizycznego, może pozwolić na określenie predyspozycji człowieka do uprawiania określonego rodzaju sportu, a także w pewnym stopniu zindywidualizować trening w odpowiedzi na jego naturalne uwarunkowania.