…mistrz zwyciężył, dlatego, że popełnił mniej błędów niż przeciwnicy.

Po Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie mistrzostwa kontynentów są jednymi z ważniejszych zawodów w siatkówce. Już podczas Ligi Światowej można było zauważyć, iż większość reprezentacji jest w fazie przebudowy. Tak więc mistrzostwa Europy są pierwszym etapem sprawdzającym słuszność doboru młodych zawodników do kadr narodowych. Uzyskany wynik sportowy w Turcji nie przesądza o sukcesie na najważniejszej imprezie jakim są Igrzyska Olimpijskie, ale jest znaczącym sygnałem dla szkoleniowców o słuszności zmian jakich dokonali. Do najważniejszej przecież imprezy mamy jeszcze trzy lata albo tylko trzy lata.

O wiele istotniejsze będą mistrzostwa świata w 2010 roku i mistrzostwa Europy w 2011 roku. Tym niemniej, kto szybciej poradzi sobie z doborem właściwych zawodników i zbuduje dobrą strategię pracy szkoleniowej, tym większe szanse będzie miał na odniesienie sukcesu.

Ostatnie jednak igrzyska olimpijskie w siatkówce męskiej pokazały, że zespoły spoza Europy dominują. Warto, więc zadać sobie pytanie jak wygląda siatkówka europejska i co musimy uczynić aby poprawić swoje wyniki tym bardziej, że najbliższe igrzyska odbywać się będą w Europie. Aby jednak dobrze opisać teraźniejszość trzeba spojrzeć nieco wstecz.

Spoglądając na poniższe zestawienia w najnowszej historii mistrzostw dominowali Włosi. Nieoczekiwanie od dłuższego czasu zespół Rosji nie może zdobyć złotego medalu, pomimo, iż poziom siatkówki rosyjskiej jest nadal bardzo wysoki (Tabela 1,2). Tegoroczni finaliści mistrzostw Europy to zespoły,które nigdy nie zdobyły złotego medalu. Tak, więc było sprawą otwartą dla każdego z nich sięgnięcie po złoty medal. Jednocześnie po dominacji Włochów w tych rozgrywkach, wiele związków sportowych zatrudniło szkoleniowców wywodzących się z ligi włoskiej w nadziei, że ich zdolności i przyczynią się do odniesienia sukcesu. I ta tendencja wydaję się jest słuszna. Generalnie wśród dwunastu zespołów drugiej fazy rozgrywek aż pięciu to trenerzy z lig włoskich, a w finale było ich trzech. Czy jednak proces szkoleniowy prowadzony przez nich da wymierne wyniki w podniesieniu poziomu gry zespołów europejskich?

Wydaje się, że obecny poziom siatkówki jest nieco wyższy niż w poprzednich latach. Jednak trzeba to dość ogólne sformułowanie przeanalizować rozpatrując poszczególne aspekty gry.

Tabela 1

Tabela 2

Klasyfikacja medalowa wszech czasów przed i po ME 2009 roku

TECHNIKA GRY

Podczas Mistrzostw Europy w 2009 roku nie zaobserwowano nowych elementów technik gry. Raczej mamy do czynienia z poprawą już istniejących elementów.Trzeba jednak zwrócić uwagę na niektóre szczegóły, które na ogół nie są dostrzegane a mają wymierny wpływ na skuteczność gry.

Zagrywka na obecnych mistrzostwach jest wykonywana w wyskoku,przy czym jej jakość jest na lepszym poziomie niż dotychczas. Szczególnie skuteczne okazywały się zagrywki w wyskoku wykonywane kątowo do linii bocznej ze strefy 1 do 1 lub 2 po stronie przeciwnika. Zauważalna jest też dbałość o to,aby nie było zbyt dużo błędów punktowych w zagrywce stąd dość często zawodnicy wykonali zagrywkę tenisową w wyskoku, przy czym w wielu przypadkach zagrywkę kierowano na określonego zawodnika, jako zadania taktyczne.

PRZYJĘCIE ZAGRYWKI

Wydaję się, że zespoły europejskie starają się przyjąć zagrywkę niezwykle dokładnie i na tej bazie próbują atakować piłkę w pierwszym tempie (A). W odróżnieniu od zespołów amerykańskich gdzie zwykle przyjmuję się zagrywkę gorzej, ale bardziej bezpiecznie. Zespół Brazylii nigdy nie przyjmował dobrze (statystyki) a jednak dość dobrze radził sobie z atakiem w różnych kombinacjach. W tym elemencie zespoły europejskie mają dużą przewagę i mogą to wykorzystać w grze z zespołami amerykańskimi.

ROZEGRANIE PIŁKI W ATAKU

Trzeba zauważyć, że szybkość lotu piłki jest bardzo duża i trudno jest nadążyć blokującym za rozegraną piłką. Warto dodać, iż sposób wystawienia piłki i jej tor lotu odbiega od standardów i jest trudny dla atakujących, ale jeszcze więcej kłopotu sprawia blokującym.

Rys.1.Tor lotu piłki (1) stosowanej najczęściej w rozegraniu ataku.

ATAK I KOMBINACJE

W ataku nie pojawiły się nowe kombinacje. Utrzymuje się tendencja atakowania z drugiej linii ze strefy 1 i 6 przy czym atak ze strefy 6 wykonywany jest nieco inaczej, bardziej kątowo do linii z różnych pozycji w zależności od wystawy rozgrywającego. Stosunkowo mało stosuje się kiwnięć, ale dość często wykonuję się zamiast kiwnięcia plas a raczej lekkie uderzenie z rotacją piłki w wolne pole. Technika ta jest bardzo skuteczna, gdyż tylko w niewielkim stopniu ruch ręki odbiega od ataku dynamicznego.

BLOK

W tym elemencie trudno zauważyć zmiany. Blokujący zmuszeni są do szybkiego przemieszczania się w kierunku atakującego. Jednak zespoły europejskie nie robią tego tak szybko i dokładnie jak zespoły amerykańskie.Element ten jednak wymaga dobrej umiejętności czytania gry, antycypacji i współpracy wszystkich zawodników grających aktualnie w bloku.

OBRONA I ASEKURACJA W ATAKU

Obserwując zespoły europejskie na mistrzostwach odnosi się wrażenie, że grają lepiej w obronie niż dotychczas. Jednak poprawa bloku i zagrywki może dać lepszą skuteczność gry w obronie i kontrataku. W asekuracji ataku zespoły asekurują 3-4 zawodnikami od atakującego w odległości 3-4 metrów. Rzadko zdarza się, aby zawodnik asekurował nieco dalej od atakującego, ale wynika to z poziomu gry oraz ilości zawodników bezpośrednio zaangażowanych w budowanie akcji w ataku.

TAKTYKA GRY

Po stronie taktyki gry zespołów w ataku i obronie nie zanotowano istotnych nowości i zmian. Wszystkie zespoły stosują w ataku system 1:5 co oznacza, że grają z jednym rozgrywającym i po jego przekątnej znajduje się atakujący. Pozostali to blokujący i przyjmujący-atakujący. W obronie wszystkie zespoły stosowały system 2:1:3 który oznacza, że w bloku na skrzydłach najczęściej było dwóch blokujących, za blokiem nie było bezpośrednio zawodnika asekurującego blok, a 4 zawodników broniło piłkę w polu. Jak tylko było to możliwe to zespoły starały się przejść na system 3:0:3 zwłaszcza do piłek atakowanych w kontrataku. W kontrataku przy bardzo dobrej obronie najczęściej atakowano z piłki krótkiej podczas obrony dobrej – atak wykonywany był ze strefy 4 lub z drugiej linii w strefie 2.

PUNKTY I BŁĘDY

Oprócz wcześniej wspomnianych elementów warto przeanalizować kilka danych mistrza w fazie finałowej aby wskazać, które mierzalne elementy mogły mieć wpływ na wynik sportowy. Oczywiście tych elementów jest znacznie więcej między innymi takie jak : taktyka zespołowa i indywidualna, dyspozycja psycho-fizyczna i inne.

Analiza danych wykazała, że mistrz zwyciężył, dlatego, iż generalnie popełnił mniej błędów niż przeciwnicy. Ta oczywista prawda znana jest od wielu lat i tylko niektórym zespołom udaję się panować nad własnymi błędami. W meczu półfinałowym mistrz popełnił tylko 16 błędów i przeciwnik aż 22. W meczu finałowym mistrz Europy popełnił tylko 19 błędów w meczu czterosetowym a przeciwnicy aż 31. Warto przy tej analizie skupić uwagę na najprostszych rzeczach, które mogły mieć wpływ na końcowy rezultat. (Tabela 3)

Tabela 3

BUŁGARIA - FRANCJA

W analizach rzadko się o tym wspomina, ale warto porównać ilość błędów zagrywki dwóch zespołów. Okazało się, że zespół Polski w obu meczach popełnił ich mniej. (Tabela 4).

Tabela 4

BUŁGARIA - FRANCJA

Wydaje się, więc, że większa dbałość, o jakość gry w postaci ograniczenia prostych błędów może mieć decydujące znaczenie dla osiągnięcia sukcesu sportowego. W przypadku zagrywki w meczu z Bułgarią w sumie w zagrywce byliśmy lepsi o 8 punktów, natomiast w meczu z Francją o 2 punkty. Jednak decydujący wpływ na wynik miały błędy przeciwnika; popełnili oni ich średnio 7, 8 w secie. Liczba ta znacznie przekracza dopuszczalny limit dla wygrania seta. W secie, jeśli zespół chce wygrać nie może popełnić więcej niż 5 pomyłek. Tę magiczną liczbę udało się polskiemu zespołowi osiągnąć w najważniejszych meczach.

Właściwa diagnoza sukcesu polskiego zespołu warta jest udzielenia próby odpowiedzi dla potrzeb szkoleniowych. Analiza mistrzostw Europy może mieć aspekt wielowymiarowy i potrzeba na to nieco więcej czasu. Dzisiaj możemy powiedzieć, iż mistrzostwa Europy po igrzyskach są miarą, w jaki sposób zespoły dokonały przebudowy swoich zespołów a mistrzostwa Europy w 2011 roku dadzą odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu zespoły są przygotowanie do Igrzysk Olimpijskich 2012 i jakie procesy przebudowy okazały się na trwałe skuteczne. Zespół polski w tym pierwszym etapie wypadł doskonale. Zdobywając złoty medal przesunął się w rankingu wszech czasów z 8 na 4 miejsce. (Tabela 3)

PRZEPISY

Podczas tych mistrzostw grano zgodnie z najnowszymi przepisami i trzeba powiedzieć, iż zmiany te są korzystne, ponieważ skróciły się przerwy podczas wykonywania zmian i spadła ilość dotknięć siatki , które wcześniej były odgwizdywane, obecnie nie miały wpływu na przebieg gry.

Doc. dr Grzegorz Grządziel

Kierownik Zakładu Siatkówki

AWF Katowice