ŚWIAT

W 1956 r. Holenderski Komitet Sportu (Dutch Sports Committee) jako pierwszy wprowadził zajęcia z piłki siatkowej na siedząco. Dyscyplina była kombinacją sitzballa (innej odmiany gry w piłkę siatkową rozgrywanej w pozycji siedzącej) oraz piłki siatkowej na stojąco - dyscyplin już wcześniej uprawianych przez osoby niepełnosprawne.

Zawody na poziomie międzynarodowym rozgrywane były od roku 1967, jednak dopiero w 1978 r. Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych (ISOD) w pełni uznała piłkę siatkową na siedząco jako dyscyplinę sportową. Pierwszy oficjalny turniej pod auspicjami ISOD został przeprowadzony w 1979 r. (Holandia).

W 1980 r. po raz pierwszy piłka siatkowa na siedząco mężczyzn znalazła się w programie Igrzysk Paraolimpijskich. W zawodach uczestniczyło 7 drużyn narodowych. Mistrzostwa Świata Kobiet i Mężczyzn są organizowane od 1993 r. W 2004 r. podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Atenach do rywalizacji przystąpiły drużyny kobiet. Dyscyplina rozwija się dynamicznie i zdobywa popularność na całym świecie, a jej atutem jest widowiskowość, atrakcyjność oraz brak wygórowanych potrzeb ekonomicznych koniecznych dla przeprowadzenia treningu czy zawodów sportowych.

POLSKA

W Polsce piłka siatkowa na siedząco rozwija się od połowy lat dziewięćdziesiątych. Istotnym wydarzeniem, które umożliwiło stosunkowo szybki rozwój dyscypliny było zorganizowanie w 1997 r. (Wisła) przez Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start” kursu dla instruktorów piłki siatkowej na siedząco. W 1999 r. organizowane są Mistrzostwa Polski w kategorii mężczyzn. W tym samym roku reprezentacja Polski wzięła udział w Mistrzostwach Europy w Sarajewie zajmując 11 miejsce spośród 12 drużyn. W Mistrzostwach Europy w 2007 r. Polska została sklasyfikowana na 10 miejscu. Wyróżnieniem, potwierdzającym coraz silniejszą pozycję polskiej piłki siatkowej na siedząco w Europie jest przyznanie Elblągowi prawa organizacji finałowego turnieju o Mistrzostwo Europy Kobiet i Mężczyzn w 2009 r.

ŚWIAT

Od 1981r. organizacją odpowiedzialną za propagowanie piłki siatkowej niepełnosprawnych była Sekcja Piłki Siatkowej działająca przy Międzynarodowej Organizacji Sportu Niepełnosprawnych (ISOD). Duża popularność dyscypliny sprawiła ,że w 1992r. utworzono Światową Organizację Piłki Siatkowej dla Niepełnosprawnych – WOVD (Word Organisation Volleyball for Disabled). WOVD swoimi działaniami obejmuje nie tylko piłkę siatkową na siedząco, ale również piłkę siatkową na stojąco oraz sitzball. Organizacja ściśle współpracuje z organizacją IWAS (International Wheelchair and Amutee Sports Federation) oraz IPC (Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski). WOVD współpracuje również z Międzynarodową Federacją Piłki Siatkowej FIVB (Federation Internationale de Volleyball). Członkami WOVD jest ponad 60 organizacji narodowych. WOVD stawia sobie za cel: rozwijanie i promowanie dyscypliny, organizowanie programó edukacyjnych i instruktorskich, ustalanie i modyfikowanie w porozumieniu z FIVB przepisów gry, podnoszenie poziomu umiejętności trenerów, sędziów i klasyfikatorów, organizowanie zawodów sportowych na różnych poziomach.

Zawodami najwyższej rangi w piłce siatkowej na siedząco są Igrzyska Paraolimpijskie. Organizowane są cyklicznie Mistrzostwa Świata oraz Mistrzostwa Kontynentalne. Coraz większą popularność dyscypliny potwierdzają corocznie przeprowadzane rozgrywki o klubowy Puchar Europy oraz zainaugurowane w 2006r. turnieje o Mistrzostwo Europy Juniorów. Do czołowych drużyn w piłce siatkowej na siedząco należą: Iran, Bośnia i Hercegowina, Holandia, Rosja , Chiny i Stany Zjednoczone.

POLSKA

W Polsce rozwojem dyscypliny zajmuje się Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”. Związek jest organizatorem rozgrywek ligowych oraz turniejów towarzyskich. W porozumieniu z Polskim Komitetem Paraolimpijskim (PKPar) współpracuje w przygotowaniach kadry narodowej do najważniejszych imprez sportowych.

Celem gry jest przebicie piłki nad siatką i spowodowanie, aby znalazła się na boisku przeciwnika. Gra odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami Międzynarodowej Federacji Piłki Siatkowej (FIVB), zaadaptowanymi przez Światową Organizację Piłki Siatkowej dla Niepełnosprawnych (WOVD).

ZAWODNICY

W grze rywalizują dwie drużyny. Każda drużyna na boisku liczy po 6 zawodników, a pełny jej skład łącznie z rezerwowymi powinien wynosić 12 osób. Zawodników każdej drużyny obowiązuje jednolity strój (koszulki, spodenki) z numerami na koszulkach.

Zawodnicy rezerwowi mogą wejść na plac gry, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

• zmiana musi być zgłoszona u sekretarza zawodów.
• zmiany zawodników dokonuje się w czasie przerw w grze, na prośbę kapitana lub trenera drużyny.
• w jednym secie można dokonać 6 zmian. Każdy z zawodników rozpoczynających grę może zejść i powrócić na boisko na swoje miejsce.

Zawodnicy rozpoczynają grę ustawieni na swoich polach (w linii ataku i linii obrony). Po wykonaniu zagrywki zawodnicy zajmują dowolne miejsce na boisku. Rotacja następuje zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

PUNKTACJA

Punktacja identyczna jak w piłce siatkowej na stojąco. Każda akcja punktowana, gra do 3 wygranych setów; set rozgrywany do 25 pkt. z dwupunktową przewagą; ewentualny piąty set do 15 pkt. z dwupunktową przewagą.

BOISKO

Wymiary - boisko do gry jest prostokątem o wymiarach 10 x 6 m. Wolna strefa wokół boiska-minimum 3 m z każdej strony.
Linie graniczne – linie (szer.5cm) są zawarte w wymiarach boiska.
Linia środkowa – dzieli boisko na dwa pola gry o wymiarach 5 x 6 m każde.
Linie strefowe – linie ataku wykreślone są równolegle, w odległości 2 m od linii środkowej.
Podłoga – materiałem podłogowym powinno być drewno lub nawierzchnia syntetyczna.
Siatka - szerokość siatki 0,8 m, długość siatki 6,5-7 m, zawiera oczka kwadratowe o boku 10 cm. Dla kobiet wysokość zawieszenia siatki wynosi 1,05 m, a dla mężczyzn 1,15 m.
Taśmy boczne – dwie taśmy z białego materiału o szerokości 5 cm i długości 80 cm są przymocowane do siatki, po każdej stronie na wysokości linii bocznych, w pionie nad osią linii środkowej. Obie taśmy są uważane za część siatki.
Atenki – to dwa elastyczne pręty wykonane z włókna szklanego lub z podobnego materiału, o długości 1,80 m i średnicy 10 mm. Każda antenka jest oznaczona paskami (szer. 10 cm) o kontrastujących kolorach i wystaje 1 m powyżej szczytu siatki.
Słupki – wysokość słupków musi wynosić co najmniej 1,25 m. Jeżeli zastosowane są słupki wspierające, muszą być zamocowane w odległości minimum 1m od każdej linii bocznej.
Piłka – jednolitość piłek – wszystkie piłki używane podczas jednego meczu muszą mieć te same właściwości: obwód, wagę, ciśnienie, typ itp. Mecze międzynarodowe muszą być rozgrywane piłkami posiadającymi homologację FIVB. Obwód piłki: 65-67cm, ciężar: 260-280 g, ciśnienie: 0,30-0,325 kg/cm2.

KOMISJA SĘDZIOWSKA

W skład Komisji sędziowskiej wchodzą:

• sędzia pierwszy,
• sędzia drugi,
• sekretarz,
• sędziowie liniowi.

Sędzia pierwszy kieruje całą komisją. Odpowiedzialny jest za prowadzenie zawodów zgodnie z przepisami. Do jego obowiązków należy interweniowanie w tych momentach, gdy został popełniony jakiś błąd. Sędzia drugi podejmuje decyzje dotyczące błędów popełnianych pod siatką, nadzoruje ustawienie zawodników oraz zmiany i przerwy w grze. Sekretarz wypełnia protokół. Podczas gry notuje zdobyte punkty, zmiany zawodników i przerwy w grze. Sędziowie liniowi sygnalizują miejsce upadku piłki wzdłuż linii końcowych. Po gwizdku któregokolwiek z nich każdą akcję uważa się za skończoną. Każda z drużyn ma prawo do dwóch przerw na odpoczynek (po 30 sekund) w czasie jednego seta. Między setami przerwa trwa 2 minut.

OSOBY PROWADZĄCE ZESPÓŁ

Kapitan i trener odpowiedzialni są za zachowanie i dyscyplinę całego swojego zespołu. Libero nie może być kapitanem zespołu.

KAPITAN

Przed meczem kapitan zespołu podpisuje protokół zawodów. Reprezentuje swój zespół podczas losowania. Podczas spotkania na boisku kapitan zespołu pełni funkcję grającego kapitana. Gdy kapitan nie bierze udziału w grze na boisku, trener bądź kapitan wyznacza innego grającego zawodnika, z wyjątkiem Libero, do pełnienia funkcji grającego kapitana. Wybrany grający kapitan pełni swoją funkcję do czasu, gdy zostanie zmieniony, powróci do gry kapitan zaznaczony w protokole zawodów lub skończy się set. Podczas gdy piłka jest poza grą, wyłącznie grający kapitan jest upoważniony do rozmowy z sędziami. Ma również obowiązek przekazania prośby o wyjaśnienie zastosowania lub interpretacji przepisów, a także próśb i pytań stawianych przez swoich kolegów z zespołu. Jeśli grający kapitan nie zgadza się z wyjaśnieniami sędziego pierwszego, może zaprotestować przeciwko danej decyzji i powinien zgłosić sędziemu pierwszemu, iż rezerwuje sobie prawo do wpisania oficjalnego protestu w protokole zawodów po spotkaniu.

TRENER

Podczas spotkania trener spoza boiska decyduje o grze swojego zespołu. Ustala początkowe ustawienie zespołu, zarządza zmiany zawodników i bierze przerwy na odpoczynek. Wykonując te czynności trener zwraca się oficjalnie do sędziego drugiego. Przed spotkaniem wpisuje lub sprawdza nazwiska i numery swoich zawodników w protokole zawodów i podpisuje go.

ASYSTENT TRENERA

Asystent trenera podczas spotkania siedzi na ławce zespołu. Nie ma prawa interweniowania. W przypadku konieczności opuszczenia zespołu przez trenera, asystent trenera może przejąć jego funkcję, na prośbę grającego kapitana i za zgodą sędziego pierwszego.

ZAWODNIK LIBERO

Każdy zespół spośród dwunastu zgłoszonych do gry zawodników może zarejestrować jednego wyspecjalizowanego w grze obronnej, zwanego Libero.

Libero musi być zapisany w protokole zawodów przed spotkaniem, w specjalnie zarezerwowanej do tego rubryki. Nie może być kapitanem zespołu ani grającym kapitanem. Musi grać w ubiorze, którego kolor koszulki kontrastuje z ubiorem innych członków zespołu. Strój Libero może mieć inny wzór, lecz numer musi wyglądać tak samo jak numery pozostałych zawodników.