Dyskusja

Wielu autorów podejmowało problematykę wzorca trenerskiego, lecz wszyscy mimo badania wspólnych parametrów, nie określili jednoznacznie takiego ideału.

Przeprowadzone badania na zawodniczkach grup młodzieżowych uprawiających piłkę siatkową dostarczyły cennych informacji, z którymi każdy szkoleniowiec pracujący z kobietami powinien się zapoznać i kierować w przyszłej pracy trenerskiej.

Badane dziewczęta posiadają duże rozeznanie, co do wymagań, jakie pragną stawiać swojemu trenerowi. Zaczynając od wyglądu zewnętrznego ideału szkoleniowca w oczach młodych adeptek sztuki siatkarskiej należy stwierdzić, że szczególną uwagę zwracają one na sportowy strój, aktywny tryb życia i sportową sylwetkę oraz wiele innych pojęć odnoszących się do cech, które kojarzą się ze zdrowiem i aktywnością fizyczną. Mało istotna jest dla nich uroda, czy wzrost szkoleniowca. Potwierdzeniem oczekiwań młodych siatkarek są badania przeprowadzone przez Piotrowicz (2008) i Ćwika i Januszewskiego (1977 s. 155-166), które dowodzą, iż owe cechy mają największą wartość. Autorzy badań twierdzą, że strój sportowy na treningu, dbałość o higienę osobistą, czy też aktywny tryb życia są ponad wzrostem czy też urodą trenera.

Ważna w procesie szkolenia sportowego, szczególnie młodych zawodniczek, jest pedagogiczna rola trenera. Badane dziewczęta są zdania, że trener nie powinien być osobą porywczą, gdyż tego typu zachowanie zniechęca je do pracy. Wręcz przeciwnie, spokój i opanowanie są drogą do sukcesu. Jak wiadomo, nikt nie jest nieomylny i nawet najlepsza zawodniczka popełnia błędy i ma słabsze dni. Badane siatkarki nie lubią jak się na nie krzyczy, strofuje oraz deprymuje swoim zachowaniem.

Sądzić można, że zawodniczki wymieniając te cechy, chciały w pewnym stopniu usprawiedliwić swoje słabości i błędy niejednokrotnie popełniane przez nich na treningach czy zawodach sportowych. Siatkówka jest grą błędów, ale dobry trener - w przekonaniu młodych siatkarek - rozumie słabostki swoich podopiecznych, a szkoląc je przez wiele lat ma świadomość lepszych i gorszych dni, przez co powinien umieć godzić się niejednokrotnie z porażką. Podobne spostrzeżenia wysunął w swoich badaniach Dobrzeniecki (1973 s. 169-183), Roman i Umiastowska (2004 s. 133-152) oraz Piotrowicz (2008), których końcowym wnioskiem było stwierdzenie, że umiejętność współpracy trenera i zawodnika jest wprost proporcjonalna do samopoczucia tego drugiego i przekłada się bezpośrednio na osiągane wyniki.

Kompetencje pedagogiczne trenera stanowią istotne czynniki warunkujące osiąganie wysokich wyników sportowych. W opinii siatkarek tylko taki trener, który sam w przeszłości zajmował się zawodniczo piłką siatkową może być dobrym szkoleniowcem, rozumiejącym wszystkie problemy boiskowe. Młode zawodniczki uważają, że idealnego trenera powinien odznaczać bogaty warsztat, umiejętność demonstrowania i objaśnienia ćwiczeń oraz doświadczenie trenerski. Również w badaniach Romana i Umiastowskiej (2004 s.133-152) o pożądanych umiejętnościach trenera respondenci swymi odpowiedziami wykazali, że jedną z ważniejszych cech dobrego trenera jest „pokazywanie techniki” - szczególnie w początkowej fazie szkolenia i w pracy z kobietami.

Ważne w opinii badanych zawodniczek są również zachowania fair play i przeświadczenie ugruntowane przez szkoleniowca, że mimo przegranego meczu, ale dobrą postawą na boisku - można zwyciężyć. Ich zdaniem trener powinien umieć kształtować u swoich podopiecznych umiejętność satysfakcji z uczestnictwa w walce sportowej.

Badane siatkarki twierdzą, że trener winien jednakowo traktować wszystkie zawodniczki, jak również wypowiadać się w fachowy sposób na treningach. Potwierdzają to wyniki badań Grządziela i Ljacha (2000), którzy uważają, że proces szkoleniowy kobiet winien charakteryzować się szczególną dbałością o stosunki międzyosobnicze, stwarzanie prawidłowej atmosfery, która ma istotny wpływ na efekty sportowe i wychowawcze.

Wśród oczekiwanych przez młode siatkarki cech przypisywanych trenerom winny znaleźć się abstynencja i niepalenie. I tu duże zaskoczenie, gdyż mimo grupy będącej przeciwko paleniu papierosów i piciu alkoholu wiele zawodniczek stwierdziło, że zawód trenera jako stresujący wymaga korzystania z różnego rodzaju używek. Nie są to jednak odosobnione opinie respondentek, gdyż nikotynizm pomimo niezgodności z utartym w literaturze wzorcem trenera właściwie, jak wykazały badania prowadzone przez Romana i Umiastowską (2004 s.133-152) oraz Piotrowicz (2008) nie przeszkadza zawodnikom. Środowisko sportowe potrafi sobie wytłumaczyć i usprawiedliwić trenera, który pali - mając stresującą pracę. Alkoholizm z kolei jest bezpośrednio związany ze stresem szczególnie w naszej kulturze, gdzie alkohol traktuje się dość często, jako sposób na odreagowanie niepowodzeń. Kolejna z przyczyn to sposób świętowania sukcesów - każda zwycięska feta kończy się pijaństwem. I takim to sposobem oba te nałogi dostają przyzwolenie na ich nadużywanie.

Uogólniając powyższe kwestie należy stwierdzić, że trener zajmujący się szkoleniem sportowym kobiet powinien na początku swojej kariery szkoleniowca postawić sobie kilka ważnych pytań, a następnie na nie szczerze odpowiedzieć. Mianowicie: Jaki kierunek i poziom motywacji jest ważny w szkoleniu młodocianych sportsmenek? Jak poprzez motywację wpływać na radość z uprawiania sportu i jednocześnie w przyszłości osiągnąć mistrzostwo sportowe? Jaka powinna być motywacja i jak ją kształtować, by wychowywać za jej pośrednictwem, rozwijać ciekawość i dociekliwość oraz świadome postawy prosportowe? Kluczem do odpowiedzi na owe pytania jest poznanie, zrozumienie potrzeb kobiet, a następnie próba ich realizacji i pomoc w ich zaspokajaniu (Czajkowski, 2004).

Wnioski

Po zapoznaniu się z literaturą przedmiotu i przeanalizowaniu wyników badań można dojść do następujących wniosków:

1. Wzrost i uroda nie są istotne w tworzeniu wzorca szkoleniowca w opinii zawodniczek, jednak aktywny tryb życia, czy też sportowy strój na zajęciach treningowych stanowią jego wizytówkę. Są to pozytywne symptomy, które sugerują, że bardziej wartościowy niż wygląd fizyczny jest sportowy wizerunek trenera.
2. Większość zawodniczek daje szansę realizowania się w zawodzie trenera kobiecie. Dobrze zwiastuje to rozwojowi piłki siatkowej oraz świadczy o dojrzałości młodych dziewcząt, nie obejmujących w sztywne ramy określonych zawodów, które są postrzegane w społeczeństwie jako typowo damskie lub męskie.
3. Typem temperamentu dominującym u osób trenujących dziewczęta w piłce siatkowej winien być sangwinik, zaś idąc dalej dziewczęta chętnie współpracowałyby również z flegmatykiem, który motywowałby je do pracy swoim spokojem i łagodnością.
4. Ważną rolą trenera w zespołach kobiecych w dzisiejszych czasach jest nie tylko realizowanie założeń procesu szkoleniowego, ale przede wszystkim dbałość o stosunki międzyzawodnicze, atmosferę w zespole i wiele innych wartości, które poprowadzą drużynę na „najwyższe szczyty”. Trener w opinii młodych kobiet w dzisiejszej rzeczywistości winien być nie tylko szkoleniowcem, ale również psychologiem i wychowawcą.
5. Zdaniem młodych siatkarek podstawowym zadaniem trenerskim jest pielęgnowanie wartości zasady fair play, której komponenty winny być wcielane do sportowej rywalizacji na meczach i treningach, co z kolei pozwala zrozumieć zawodniczkom, że nawet porażka po dobrej postawie na boisku jest sukcesem, gdyż liczy się sam udział w rywalizacji sportowej i podjęty wysiłek.
6. Zawodniczki chciałyby być traktowane przez trenera jako całość - zespół, a faworyzowanie niektórych z nich kłóci się ich zdaniem z dbaniem szkoleniowca o dobrą atmosferę w zespole i prawidłowe relacje trener - zespół.
7. W opinii młodych siatkarek przekonującym argumentem w zawodzie trenera jest bycie w przeszłości zawodnikiem, posiadanie doświadczenia zawodowego, bo tylko taki fachowiec jest w stanie zrozumieć emocje towarzyszące rywalizacji sportowej.
8. Bogactwo ćwiczeń, umiejętność ich demonstrowania i fachowego objaśnienia podnoszą autorytet trenera w opinii młodych dziewcząt i świadczą o tym, że jest on specjalistą na najwyższym poziomie.
9. W pracy szkoleniowej z kobietami trener powinien pamiętać o tym, że sport, niezależnie od celów sportowych jest przede wszystkim procesem wychowawczym. Zachowanie szkoleniowca w życiu pozaboiskowym - w opinii młodych zawodniczek - rzutuje na kształtowanie postaw młodych siatkarek, które w swoim trenerze chcą widzieć również wzór codziennych zachowań.
10. Dążenie do jak najlepszych rezultatów sportowych sprawia, że ciągle doskonali się wszystkie czynniki mające na nie wpływ. Jednym z nich jest stworzenie wzorca trenera, w pełni odpowiadającego wymaganiom, jakie niesie ze sobą współczesny sport. Takie próby są podejmowane, ale nie jest to łatwe - przykładem czego są niniejsze badania.