Akademia Polskiej Siatkówki: Kontrakty sportowe bardziej sprzyjają zawodnikowi czy klubowi?

Dr Jacek Masiota: Nie można powiedzieć, by kontrakty generalnie sprzyjały bardziej jednej bądź drugiej strony. Wszystko zależy od tego kto na jakim stanowisku negocjacyjnym stoi. Gdy klub rozmawia z bardzo znanym zawodnikiem, jest w stanie zaoferować mu wiele i zgodzić się na jego wymagania, nie mając jednocześnie pewności, czy zawodnik sprawdzi się w danym zespole. I na odwrót, gdy zawodnik nieznany albo wracający po kontuzji rozmawia z dobrym klubem, jest skłonny zgodzić się na wiele, by móc zaistnieć w sporcie na wysokim poziomie. Najważniejszą zasadą jest o aby czytać uważnie umowy, które się podpisuje się podpisuje.

Jaką formę umowy najlepiej żeby podpisał zawodnik? Umowa o pracę czy innego typu?

To zależy od konkretnej sytuacji w danym klubie. Sportowcy mają co do zasady do wyboru umowę o pracę lub umowę typu zlecenie. Niestety, sportowcy w Polsce często uprawiają sport w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Pozornie jest to dla nich korzystne ze względów podatkowych, jednak w rzeczywistości jest to niezgodne z przepisami! Na przykład piłkarze w większości zrezygnowali z tej formy jednak siatkarze i koszykarze nadal uprawiają sport poprzez swoje firmy i przez co wiele ryzykują.

Na co powinien zwrócić uwagę młody sportowiec przy podpisywaniu kontraktu z drużyną?

Zawsze zależy to od konkretnej dyscypliny sportu i sytuacji klubu ale w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na postanowienia dotyczące możliwości rozwiązania lub przedłużenia umowy, zobowiązań klubu wobec zawodnika w przypadku kontuzji oraz obowiązków zawodnika.

Jakie zobowiązania powinien wziąć na siebie klub podpisując kontrakt z niepełnoletnim zawodnikiem?

W przepisach większości polskich związków sportowych brak jednolitych postawień w tym zakresie. Przykładowo, w piłkarskich przepisach międzynarodowych istnieją postanowienia, zgodnie z którymi klub pozyskujący młodego zawodnika musi zapewnić mu możliwość kontynuowania nauki i rozwoju, mieszkania i opiekę pełnoletniej osoby (najlepiej z rodziny). W krajowych przepisach brak takich zapisów, jednak biorąc pod uwagę ogólne zasady współżycia społecznego, przyjąć należy, że na klubie powinny spoczywać właśnie takie obowiązki, jakie wymieniłem wcześniej.

Często w kontraktach pojawia się zapis, że zawodnik nie może np jeździć na motocyklu, na nartach, bo to zagraża jego zdrowiu. Jak daleko może posunąć się klub w swoich zastrzeżeniach?

Jako że umowy zawierane są na czas określony, ich przedterminowe rozwiązanie jest utrudnione. Często mocą przepisów związkowych rozwiązanie takie jest wręcz wykluczone lub ograniczone tylko do określonych sytuacji. Jeśli któraś ze stron chce jednostronnie rozwiązać umowę, musi się liczyć z obowiązkiem zapłaty drugiej stronie odszkodowania (rolę takiego odszkodowania pełni np. „kwota transferowa”) czy poniesienie odpowiedzialności dyscyplinarnej. Zawsze można oczywiście rozwiązać kontrakt za porozumieniem stron, co jest najbezpieczniejszym rozwiązaniem.

Na jakich warunkach i kiedy może dojść do przedterminowego wypowiedzenia kontraktu przez zawodnika?

Jako że umowy zawierane są na czas określony, ich przedterminowe rozwiązanie jest utrudnione. Często mocą przepisów związkowych rozwiązanie takie jest wręcz wykluczone lub ograniczone tylko do określonych sytuacji. Jeśli któraś ze stron chce jednostronnie rozwiązać umowę, musi się liczyć z obowiązkiem zapłaty drugiej stronie odszkodowania (rolę takiego odszkodowania pełni np. „kwota transferowa”) czy poniesienie odpowiedzialności dyscyplinarnej. Zawsze można oczywiście rozwiązać kontrakt za porozumieniem stron, co jest najbezpieczniejszym rozwiązaniem.a.

Jeśli klub nie będzie wypełniał założeń kontraktu, do kogo zawodnik lub trener może się zgłosić? Właściwy związek, sąd cywilny, a może sąd pracy?

Gdy klub nie wywiązuje się ze zobowiązań kontraktowych Zawodnik lub trener wystąpić mogą na drogę sądową. Wybór sądu zależy od rodzaju zawartej umowy, tj. umowa o pracę czy umowa typu zlecenie. Jeśli jest to umowa o pracę zawodnik lub trener powinni skierować sprawę do sądu pracy, jeśli jest to natomiast umowa typu zlecenie to spór powinien rozstrzygnąć sąd cywilny, chyba że w kontrakcie strony umówiły się, że spory rozwiązywać będą przed sądami polubownymi funkcjonującymi przy właściwych związkach. Ostatnie z wymienionych rozwiązań jest bardzo często praktykowane.

Przy słabych wynikach drużyny bywa tak, że klub odsyła zawodnika do rezerw. Czy może dojść do takiej sytuacji nawet w przypadku gdy zawodnik w swoim kontrakcie ma napisane ze ma grać w pierwszej drużynie? Czy zawodnik może i gdzie odwołać się od takiej decyzji?

Możliwość odesłania zawodnika do zespołu rezerw to jedno z podstawowych uprawnień klubów. Kluby czasami jednak nadużywają tego prawo w celu wymuszenia określonej decyzji na zawodniku – takie działanie jest to jednak niezwykle ciężko udowodnić przed sądem. Postanowienia gwarantujące zawodnikowi miejsce w składzie są raczej bardzo rzadko spotykane. Jeżeli jednak klub już się zobowiąże do czegoś takiego wprost w umowie, odesłanie do rezerw traktować należy jako naruszenie umowy co umożliwia skierowanie sprawy do właściwego sądu.

Jakie kary grożą klubowi i zawodnikowi za zerwanie kontraktu?

W przypadku zerwania kontraktu wbrew obowiązującym przepisom, klub lub zawodnik może zostać zobowiązany do naprawienia szkody oraz do poniesienia odpowiedzialności dyscyplinarnej, np. poprzez zawieszenie licencji dla zawodnika, zakaz transferów dla klubów, kary pieniężne itd.

Mamy taką sytuację: Zawodnik odnosi kontuzje, która go wyklucza na długi okres czasu. Jednak kontuzja obejmuje czas po upływie ważności kontraktu. Czy klub jest odpowiedzialny za dalsze leczenie zawodnika czy po upływie kontraktu może przestać leczenia zawodnika?

Sytuację taką należy analizować w świetle przepisów związkowych obowiązujących w danym związku oraz postanowień umowy, tj. jakie obowiązki ma tym zakresie klub. Jeśli kontuzja miała miejsce w czasie trwania kontraktu i miała związek z reprezentowaniem barw klubu, klub co do zasady powinien wesprzeć zawodnika w powrocie do zdrowia. Tak jak mówiłem, zależy to jednak od przepisów związkowych i postanowień kontraktowych.,

Czy klub może w kontrakcie zamieścić klauzule stosującą odpowiedzialność związku, kiedy zawodnik podczas wyjazdu na reprezentacyjne mecze odnosi kontuzje. Jest to ewidentna strata dla klubu, który jest bezsilny w takich sytuacjach.

Zgodnie z przepisami ustawy o sporcie klub ma obowiązek ubezpieczyć zawodnika od następstw nieszczęśliwych wypadków, które miały miejsce również podczas meczów kadry. Przyjmuje się, że gra w reprezentacji jest dobrem nadrzędnym i klub musi godzić się z ryzykiem jakie jest z tym związane; wynika to z przepisów prawa sportowego. Organizacje zrzeszające kluby piłkarskie w Europie próbują wywalczyć u FIFA i UEFA jakieś uprawnienia w tym zakresie. Póki co, udało im się uzyskać prawo do wynagrodzenia dla klubów, których zawodnicy biorą udział w Mistrzostwach Świata. Jest to jednak problem pomiędzy klubami a związkami sportowymi a nie sportowcami.

Gdzie mają szukać pomocy zawodnicy i trenerzy

Sportowcy, trenerzy i kluby szukać mogą pomocy u kancelarii prawnych zajmujących się prawem sportowym oraz agentów. Agenci często mają jednak szczątkową wiedzą na temat przepisów prawnych obowiązujących w prawie sportowym. Kancelarii prawnych mających duże doświadczenia w sprawach związanych ze sportem profesjonalnym jest z kolei niewiele.